Андрей Саввич Борисов -                                                                        Саха Республикатын культуратын миниистирэ

Эн сырдык дууһаҥ өрүү биһигини кытта

                Софрон Петрович аатын мин бастаан «Сүрэх тэбэрин тухары» роман автора буоларынан билбитим, истибитим. Өссө чуолкайдаатахха, роман дириҥ ис хоһоонун Саха театрын сценатыгар Василий Фомин инсценировкалаан туруорбут спектаклыттан толору өйдөөбүтүм диэххэ наада. Кэлин ыйыталаһан даҕаны көрдөххө, бу романы аахпыт эбэтэр спектаклын көрбүт дьоҥҥо үксүлэригэр Софрон Данилов уонна Сергей Аласов образтара хайдах эрэ биир киһи курдук өйдөнөн хаалар эбит.

                Онтон кини Ленин проспегын устун сис туттан баран, хайдах эрэ уулусса устун иһэр атын дьоҥҥо ураты мөссүөннээх, эмиэ даҕаны бу баар дьиннээх олох уустугун, ымпыгын-чымпыгын, сымыйатын-кырдьыгын барытын өйдүүр, билэр киһи эрээри, дууһата, өйө-санаата быдан ырааҕы, нүһэр дириҥи толкуйдуу, ырыҥалыыиһэр буолан, арыый умса туттубут дьүһүнэ кини көннөрү ааһан иһэр киһи буолбатаҕын туоһулуура.

                Кэлин Ярославскай уулуссатыгар дьиэлэниэхпиттэн ыла кинини элбэхтик утары көрсөр буолбутум, ол эрээри син биир, ити үөһэ эппитим курдук, кини мөссүөнэ мин харахпар уларыйбатаҕа уонна син биир кинини ытыктыыр, убаастыыр сыһыаным ол оччотооҕу эдэр дууһабар үөскээбитин курдук оннунан хаалбыта. Сороҕор кини дириҥ толкуйугар мэһэйдээмээри эбэтэр үксүн ыксаан иһэр даҕаны буолан, арыый дьалты хааман, «чэ, син-биир көрбөтө» дии санаан ааһыталаан хаалбыппын Софрон Петрович биирдэ: «Өндөрөй, ити сороҕор тоҕо дорооболоспокко дьалты хаамааччыгыный?» - диэн соһутан турар.

                Араас таһымнаах мунньахтарга, конференцияларга омук даҕаны сирдэригэр (Сеул, Саппоро куораттарга) тыл эттим, уһун дакылааттары аахтым. Ол эрээри бэйэбин дакылаатчыт, араатар быһыытынан, саатар, ортоку даҕаны таһымнааҕынан ааҕымматарбын, Софрон Петрович сүбэтинэн аан бастаан бэйэм бэлэмнээн драматургия туһунан боппуруоска Саха сирин суруй             ааччыларын съезтэригэр аахпыт дакылааппын билигин даҕаны арыйталаан көрдөхпүнэ астынабын. Дакылаатым сүрүн ис хоһооно драматургия уонна билиҥҥи кэм туһунан эрээри, дьиҥэр, соторутааҕыта эрэ искусство, театр эйгэтигэр бастакы табыллыбыт хардыылары оҥорбут эдэр киһи ол кэмнээҕи быһыыта-майгыта бэйэм сыһыаннарбын этэ сатаабыт эбиппин.

                Ол съезкэ Софрон Петрович, биир эрэ куолаһынан хотон, Саха сирин суруйааччыларын сойууһун бырабылыанньатын председателинэн хаалбыта. Бүтүн Советскай Сойууска күөрэ-лаҥкы барыы саҕаланан эрэрэ. Маннааҕы айар сойууска итинник хайдыһыы, түөлбэлэринэн арахсыы, ордуҕургааһын, былаас былдьаһыыта, күөнтээһин содула саҕаламмыта мэлдьэҕэ суох. Ол оннук кэмҥэ бэҕэһээҥи студены, миигин, Софрон Петрович олоҕу уһансыы, бэйэ позициятын ханнык баҕарар таһымҥа куттаммакка туруулаһыы, өй-санаа мөккүөрүн ыллыгын инники кирбиитигэр ити съезкэ, санныбыттан өйөөн «будет и слава, будет и зависть» диэн этэн баран, инним диэки дьүккүтэн кэбистэҕэ.

                Софрон Петрович дириҥ билиилээх, үрдүк культуралаах киһи этэ. Айар үлэтинэн, өйүнэн-санаатынан, тылынан-өһүнэн, төрөөбүт норуотун олоҕо тупсарыгар үтүө дьайыыларынан, сахалар саргыларын түстээһиҥҥэ өтө көрөн сыраласпытынан үтүөтэ-өҥөтө сүҥкэн улахаттар. Билигин даҕаны мин кулгаахпар иһиллэр курдук сүрэхтэн тахсар кини долгутуулаах куолаһа.

                Эдэр үлэһиттэр, ардыгар, сыыһалаах-халтылаах буолан мөҕүллэр-этиллэр кэммитигэр көмүскэһэр, дурда-хахха буолар этэ. Биир түгэни тоҕо эрэ чаҕылхайдык өйдөөн хаалбыппын. Мин, кырдьык даҕаны, ситэ өйдөөбөккө наһаа өрүкүйэн ханнык эрэ докумуону биир улахан салайааччыга үҥүлүтэн көрбүппүн, киһим хайдах эрэ толоос баҕайытык төттөрү быраҕан биэрбитин аттыбар турбут Софрон Петрович бэйэтигэр бырахпыттарын курдук, мэктиэтигэр, кубарыйан ылбыта уонна мин диэки көрөн кэбиспитэ. Эмиэ Софрон Петрович, чуолаан ол түгэҥҥэ, бэйэтин кандидатуратыттан акаастанан, мин айар үлэм, общественнай олоххо бастакы хардыыларым туһунан аан бастакынан кылгастык эрээри, дьоҥҥо тиийэрдии итэҕэтиилээхтик, толору сырдаппытын мин алгыс кэриэтэ ылыммытым.

                Софрон Петрович бу орто дойдуга олорон ааспыт олоҕун ырыҥалаан көрдөххө, кини саха норуотун историятыгар, хас биирдии бодоруһан ааспыт дьоннорун тус олохторугар сыһыана, мин санаабар, бэйэтин дьолун, таска көстөр тус бэйэтин ситиһиилэрин, материальнай тутулуга суох буолуутун туһугар дуу эбэтэр кини эрэ сөбүлүүрүнэн буолбакка, сүрүн философията сиэр-майгы тулхадыйбат сокуоннарын уонна киһи, норуот иннигэр ытык иэс туолуохтааҕын тутуһуу буолар.

                Кэнники кэмҥэ биһиги өйбүтүгэр-санаабытыгар дууһа экологията диэн өйдөбүл киирдэ.Софрон Петрович Данилов бэйэтин айар, суруйааччы идэтинэг, общественнай деятель быһыытынан уонна духовнай лидер, мыслитель буоларынан, саамай сүрүн, харыстаан, араҥаччылаан биһиэхэ хаалларбыта, кэриэс эппитэ буолар: киһи биирдэ олорорун устатыгар, сүрэҕэ тэбэрин тухары дууһа экологиятын, кубаларын сүтэрбэккэ күннэтэ аайы, сылайбакка, сүрэҕэлдьээбэккэ, олоҕу таптаан, куруук тыыннаах буолан, хас биирдии киһи дууһатын конституциятын тулхадыйбат сокуоннарын тутуһуу уонна саҥа кэлэр үйэҕэ үктэнэр личность дууһатын сокуоннарын арыйыы, айыы буолар.

                Софрон Петрович, Ойуунускайдыы эттэххэ, «Эн сырдык дууһан биһигини кытта».

                АХТАН-САНААН ОЛОРОН: Софрон Петрович Данилов төрөөбүтэ 75 сылынан суруллубут ыстатыйалар уонна этиллибит тыллар                                           хомуурунньуктара. Дьокуускай: Саха государственнай университетын изд-вота, 1999. 148 с.